مبانی نظری معماری در واژه شناسی از واژه «مبانی» به معنای پایه ای ، ریشه ای و اساسی و در تضاد با کلمه « حاشیه » قرار می گیرد و در حقیقت از کلمه «بن مایه » به معنای منشا و اصل است.

واژه «نظری» که در تقابل با عملی یا تجربی است به معنای هر تصور یا تاکید کردنی که درک آن محتاج فکر و نظر باشد و از آن به تصوری که از راه تامل و تفکر بدست آید نام برده اند. بنابراین مبانی نظری معماری یعنی : آن ریشه و اساسی که در ادراک احساس یا عقل، علت خلق اثر معماری شده است.

همانگونه که فارق از اینکه در کجا بدنیا آمده ایم و یا در کجا زندگی میکنیم زبان انگلیسی زبان ارتباط جهانی ما با تمام انسان ها بر روی کره زمین است ، مبانی نظری معماری زبان بین المللی فرم در میان جهانیان لقب گرفته است. 

زبان فرم در میان جهانیان در آموزش مبانی نظری معماری ما را به نحوه استفاده از نقطه خط صفحه و حجم برای سخن گفتن با دیگران از جنس هنر آماده می کند و هر معماری در قدم اول دانش معماری خود باید مبانی نظری معماری را فراگیرد تا در ابتدا بتواند سخن هر فرمی را در هر مقطع زمانی و هر موقعیت مکانی بفهمد به آن معنا که بداند هر فرمی چه حرفی برای گفتن دارد ، چه اخلاقی را فریاد می زند و چه ادراکی را منتقل می کند و چه پاسخی به جامعه و ارتباط متاقبل فرم و انسان را در دل خود نهان دارد.

و در آخر بتواند خود را برای چنین چالشی از جنس زبان فرم آماده کند و بتواند همزمان احساس و ادراک حواس خود را با در آمیخته شدن در نوع اندیشه مورد نظرش به زبان فرم تبدیل کند و اینگونه فرم را به مقام ارتباط با نوع بشر قرار دهد.

اینگونه اتصال مبانی نظری معماری به زیبایی شناسی در معماری و آموزش مبانی نظری معماری را به آموزش زیبایی شناسی در معماری فریاد زده ایم در حالیکه همیشه و به طرز عجیبی این دو را از هم جدا به ما معرفی کرده بودند. 

با توجه به این حقیقت معماری ( یعنی مبانی نظری معماری و زیبایی شناسی معماری ) آنچه اصل و اساس معماری را تشکیل داده است در تمام طول تاریخ آن، این نکته در میان است که معمار به زبان فرم مسلط بوده است و از طریق این زبان توانسته با تمام جامعه و بشر ارتباطی جاودانه برقرار کند.

شاید مثالی از ساگرادا فامیلیا اثر گائودی، حجت را بر ما تمام کند، آنجا که انجیل را ورق می زنیم و می بینیم که چگونه گویی درد کشیدن و رنجی که عیسی مسیح بر روی صلیب آن را تجربه کرده است، برای بخشایش انسانهای روی زمین در نمای مصائب مسیح این کلیسا خود را در زبان فرم به زیبایی نشان داده است.

آن کشیدگی ها ، آن تمدد ها ، رنج و دردمندی آزردگی و افسردگی گویی عاملی خارجی، طاق ورودی را کشیده است تا کشیده شدن غیر طبیعی بازوها و پاها ، ناشی از وارد آمدن نیرویی دردآور را فریاد بزند و بگویید ” ای مردمان عاشق و شیفته مسیح ، بدانید که مسیح درد را خرید و رنج را در آغوش گرفت تا تو ای اشک ریزِ صلیبِ عشق بدانی او خود را فدای تو کرده است آن هنگام که تو در میان نبودی” 

فارق از اینکه ما آن را بپذیریم یا نه و یا در اندیشه ما مسیح را در آخر عمر چه گذشته است؟ وقتی مبنای اندیشه انجیل باشد، زبان فرم در به صلیب کشیده شدن عیسی تزریق احساس درد به مسیحیان است تا زبان انجیل به زبان فرم اخلاقی از جنس مسیحیت را در جامعه بسازد و این قدرت مبانی نظری معماری یا همان زیبایی شناسی در معماری است. 

یاد دارم استادی داشتم که خیام را بی محابا ستایش می کرد و او را سر منشا خوشی و شادی در لحظه می شمرد آنجا که می گفت “بیا بیا و دمی به شادمانی گذران ” از فلسفه ای پرده بر میداشت که ما آن را به نام فلسفه خیام می شناسیم فارق از گذشته و آینده شدن و لحظه حال را غنیمت شمردن که چه زیبا در زبان فرم باغ ایرانی خود را به نمایش می گذارد که البته این خود بحثی جدا و زمان بر است که در وقت خود به اندیشه شعر و معماری در ایران نیز می پردازم. 

اما امروز دغدغه ام معماری غرب است که آن را در زبان فرم یونان و سرآغاز اندیشه غرب به آموزش نشسته ایم تا زبان فرم در جهان غرب را بیاموزیم و پایه های مبانی نظری معماری را در درونمان آنچنان محکم کنیم که هر معماری را در زبان فرم خودش بشناسیم.

در ویدیوی زیر هر دانشجوی معماری خواهد فهمید که در دوره زیبایی شناسی در معماری و یا همان آموزش مبانی نظری معماری چگونه می تواند به زبان فرم سخن بگوید و زبان فرم خود را به تمام جهان منتقل کند.